Xã hội số là gì?
Xã hội số là một trạng thái xã hội trong đó các hoạt động hàng ngày, từ công việc, giáo dục, giao tiếp, mua sắm, giải trí đến dịch vụ công, đều được thực hiện thông qua các nền tảng kỹ thuật số. Đây là kết quả của quá trình chuyển đổi số, nơi công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) trở thành trụ cột chính trong cách xã hội vận hành.
Đặc điểm của xã hội số:
- Kết nối toàn diện: Mọi người, tổ chức, và thiết bị được kết nối qua internet.
- Ứng dụng công nghệ: Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), và dữ liệu lớn (Big Data) được sử dụng để hỗ trợ đời sống.
- Dịch vụ số hóa: Tất cả các dịch vụ từ chính phủ điện tử, y tế, giáo dục đến thương mại đều được cung cấp trực tuyến.
- Thay đổi hành vi xã hội: Thói quen tiêu dùng, làm việc, và học tập dần dịch chuyển lên môi trường số.
Thực trạng phát triển xã hội số tại Việt Nam
1. Chính sách và chiến lược
Việt Nam đã xác định chuyển đổi số và xây dựng xã hội số là một trong những mục tiêu chiến lược. Một số chính sách nổi bật:
- Chiến lược chuyển đổi số quốc gia (2020): Xây dựng nền kinh tế số, chính phủ số, và xã hội số với mục tiêu đạt tỷ lệ kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030.
- Chính phủ điện tử: Nhiều dịch vụ công trực tuyến đã được triển khai, giúp người dân và doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng hơn.
2. Hạ tầng số
- Mạng di động và Internet: Việt Nam có tỷ lệ phủ sóng 4G trên toàn quốc và đang triển khai 5G tại các thành phố lớn.
- Thiết bị công nghệ: Tỷ lệ sử dụng smartphone cao, ngay cả ở khu vực nông thôn.
- Cơ sở dữ liệu quốc gia: Chính phủ đã xây dựng cơ sở dữ liệu dân cư để tích hợp các dịch vụ hành chính công.
3. Ứng dụng công nghệ trong xã hội
- Y tế số: Triển khai bệnh án điện tử, tư vấn sức khỏe trực tuyến, và các ứng dụng chăm sóc sức khỏe như Sổ Sức Khỏe Điện Tử.
- Giáo dục số: Các nền tảng học trực tuyến như VioEdu, K12Online được sử dụng rộng rãi, đặc biệt trong đại dịch COVID-19.
- Thương mại điện tử: Lazada, Shopee, Tiki, và các nền tảng khác phát triển mạnh, thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng.
4. Thách thức
- Hạ tầng chưa đồng bộ: Ở vùng sâu, vùng xa, việc tiếp cận internet và thiết bị công nghệ còn hạn chế.
- Nhận thức và kỹ năng số: Một bộ phận người dân, đặc biệt là người cao tuổi, chưa quen với việc sử dụng công nghệ.
- An ninh mạng: Tấn công mạng và vi phạm dữ liệu là vấn đề ngày càng gia tăng.
- Khung pháp lý: Một số lĩnh vực mới như AI, blockchain chưa được điều chỉnh rõ ràng.
Hướng phát triển xã hội số tại Việt Nam
- Tăng cường phổ cập kỹ năng số: Đào tạo người dân kỹ năng sử dụng công nghệ và bảo mật thông tin.
- Đầu tư hạ tầng: Đẩy mạnh phát triển mạng 5G và phủ sóng internet ở vùng sâu, vùng xa.
- Phát triển dịch vụ số: Cải thiện chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục, và thương mại trực tuyến.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển trong lĩnh vực chuyển đổi số.
- Cải thiện an ninh mạng: Xây dựng khung pháp lý và hệ thống bảo mật mạnh mẽ hơn